Хальмг туульс

Хатуч байн

russian

Нег өвгиг хотнас һарад йовҗ йовтл, зуурнь нег залу харһна.

Эн кенә хотмби? — гиҗ өвгнлә харһсн залу сурна.

Хатуч байна хотн, — гиҗ өвгн хәру өгнә.

Акад нермб? Яһад тиигҗ нерәдсмб? — гиҗ залу сурна.

Кеду җил хамдан бәәҗәхвидн, тер байн кезә, ямаран хот ууҗ-иддгинь цур үзәд угавидн. Хотан күүнд үзүлҗ идхш, — гинә.

Нохадтха, тиим юмн альд бәәх билә, — гиҗ залуг келхлә: — Үксүв, үнн, — гиһәд, өвгн цәәһәд бәәнә.

Иддг хотынь биш, түүнәс күүкинь булаҗ авсув, — гиҗ залу келнә.

Ха-ха йир, чадхн угач. Нег хотна бидн ядад бәәләвидн, — гинә.

Би чадхув, — гиҗ залуг келхлә, — хәләҗәйл, — гиҗ өвгн келв.

Тиигәд хоюрн тус-тустан салҗ одна.

Асхн ора алднд хатуч байнаһас һал һарад бәәнә.

Гертнь өөрдҗ одад, иргәрнь шаһаһад хәләхлә, өвгн хөөнә толһа хуухлҗ сууна, эмгнь цаһан мах көлврүлҗәнә, күүкнь боорцг кеҗәнә.

Залуг орад ирхлә, цугтан хотан авад, хорма доран бултулад оркна.

Нег-негн талан гилң-гилң гилдәд хәләлдчкәд, ду һарч бәәхш. Тиигхләнь залу ичәһәд, хотынь хормаһаснь һарһулхар:

- Өдрәһә намаг тана хотн тал ааштл, тус өмнәсм бүдүнәрн эмгнә хорма дорк цаһан махн мет моһаг гүүхләнь, өвгнә хорма дорк хөөнә толһа дүңгә чолуһар авад шивәд орксн, күүкнә хорма дорк боорцг мет цацгдад одв, — гинә.

Зуд уга харңһу байнахн хотан чигн һарһхш, үг чигн келхш.

Хаалһ утврта болад, нөр татудҗ йовнав, нег унтх һазр өгит? - гиҗ залу сурад унтна. Хатуч байнахн бас унтцхана.

Залуг унтҗ оч болһад өвгнь эмгндән:

Эн бирдиг һарутаҗ эс тәвхлә, дала зәңг тарах. Өр цәәтл һосинь шатаһад, мөринь худгт унһаҗ алхмн. Дәкәд нег тоһш болһич, кеер һарч хот эс идхлә, эн шулм герт хот идүлш уга бәәдлтә, - гиҗ хатуч байн келнә. 

Өрлә өвгиг дуг гиһәд унтлһнлань, залу босад эврәннь һосиг өвгнә һосна ормд тәвәд, өвгнә һосиг эврәннь ормд тәвчкнә.

Түүнәсн һарад, өвгнә хар мөриг цаһан һуйрар һалзлад, эврәннь мөрнә бәәрнд уяд, эврәннь хар мөрнә һалзнынь көөһәр будад харлулчкад, өвгнә мөрнә бәәрнәс уйчкна.

Ирәд, залуг кевтснә дару өвгн босад, залуһин һос шатаҗах күн болад, эврәннь һос шатачкна. Залуһин мөрн болһад, эврәннь мөр худгт унһаһад алчкна.

Өрүн әрлә:
— Һоснчнь шатҗ оч, бос! — гиһәд, залуг өвгн дуудад бәәнә.

- Мини һосн шатсн уга болх, - гиһәд, өвгнә хаҗуһас һосан татҗ авад өмсчкхлә, өвгн һосн уга үлднә.

Мөрнчнь худгт унад үкҗ оч, — гиҗ өвгн келнә.

— Мини мөрн сурһульта юмн болдмн, тиим һәргтә юм һарһх уга. Та эндүрҗәвзәт, - гиҗ залу келнә.

Уга. Оч хәләй, — болна.

Хәләхәр һарлдна.

Залу мөрнәннь көөг усар уһаһад, цаһан кевтнь хүврүләд, өвгнә мөрнд түрксн һуйран зүлгәд һарһчкна. Тиигәд өвгн мөрәрн һарутна.

Түүнәсн өвгн адһад, герүрн орчкад, эмгндән:

Яһлав, шулуд, одак тоһшан болсн болхла нааран һарһҗ ас, авч йовнав, — болна.

Эмгнь һарһад, тоһшан өвгнд өгәд оркна. Өвгнь өмсчәсн нимгн хувцн заагарн өврләд оркна.

Дарунь залу орҗ ирәд:
— Өвгн, адһад альдаран однат? — гихлә.

— Көдлмшт һарнав, — гинә.

Не, аав, сәәхн менд харһҗай, — гиһәд өвгиг бийдән чаңһар шахад, теврәд оркхла, тоһшнь махмудынь шатан алдад ирхлә, өвгн тоһшан һарһад шивәд оркна. Залу тоһшинь авад идчкнә.

Өвгн түүнәсн хаҗан авад көдлмшт һарна.

Өвгиг зөвәр йовулчкад, ардаснь залу күцҗ одад:

Аав, күүкнтн маляһим бултулчкад, өгл уга, мордх кү бәрәд бәәнә, — гиҗ келнә.

Өгх! — гиһәд йовулчкна.

Залу ирәд: — Ээҗ, аав намаг күүкитн автха гисн зөвшәл өгв, ода авч йовнав, — гиҗ келнә.

Эмгн уурлад:
— Йовдсн залуд күүкән өгнә гидг юмби? һә бол цааран, — гиһәд авч одн алдад бәәнә.

Худл гихлә аавас сурий, — гичкәд:

Аав, аав! Эднтн өгхш! — болад күүнә дун әрә соңсгдм һазрас хәәкрнә.

«Һә болсн бирдиг йовулҗ әрлһл уга, ю кеһәд бәрәд бәәнә эдн», — гиҗ бийдән келчкәд, өвгн уурлад:

Ө-өг! — гиһәд, нудрман үзүләд, хаҗарн заңһад оркна. Эмгн әәһәд, күүкән өгәд тәвчкнә.

Залу хәрҗ ирәд, амрад-җирһәд бәәҗ.